W tym roku majówkę spędziłem, wraz z małżonką w Karkonoszach, konkretnie w Karpaczu. Nie chcąc by wyjazd ograniczył się jedynie do zwiedzania knajp, przepraszam, zabytków i chodzenia po górach, postanowiłem przyjrzeć się bliżej temu, jak obecnie wygląda dawna Śląska Kolej Górska, a raczej jej pozostałości. Chcąc profesjonalnie podejść do tematu, przed wyjazdem przestudiowałem nieco mapy i historię tych terenów. Kolej do Jeleniej Góry dotarła w drugiej połowie IXX w. Decyzja o budowie Śląskiej Kolei Górskiej zapadła w roku 1862. Jej przebieg połączył takie miasta, jak Zgorzelec, Węgliniec, Lubań, Jelenia Góra, Wałbrzych czy Kłodzko. Uroczyste otwarcie odcinka Lubań – Jelenia Góra odbyło się 20 sierpnia 1866, zaś dworzec jeleniogórski i jego najbliższe otoczenie (min. magazyn towarowy i parowozownia) zostało wybudowane rok wcześniej. Odcinek Jelenia Góra - Wałbrzych został oddany rok po odcinku lubańskim. Na początku XX w. nastąpiła rozbudowa jeleniogórskiego dworca. Głównym powodem pojawienia się kolei w tamtym regionie było coraz większe zainteresowanie turystów Karkonoszami. W maju 1882 r. dotarła na Przełęcz Kowarską (dworzec w Kowarach był początkowo dworcem czołowym), zaś w Karpaczu pojawiła się w 1895 roku, kiedy to przedłużono odcinek Mysłakowice – Miłków. Była to prywatna linia kolejowa, zwana Kolejką Karkonoską, której pojawienie się wpłynęło wydatnie na rozwój miasta i okolicy. Dekadę później Kowary zyskały połączenie z Kamienną Górą. Wymagało to dość znacznych nakładów ze względu na trudny teren. Szlak był wyjątkowo kręty, musiano wybudować szereg wiaduktów, podjazdów, a także przebić tunel o długości ponad kilometra pod Przełęczą Kowarską. Niektóre łuki mają promień zaledwie 200m, największe nachylenie linii to 27,2 prom. Elektryfikacja Śląskiej Kolei Górskiej i jej odgałęzień nastąpiła dość wcześnie, bo w latach 1914 – 1939 (niemiecki system zasilania 15kV 16,7 Hz). Wkrótce po zakończeniu drugiej wojny światowej wznowiono kursowanie pociągów elektrycznych, jednak wskutek zawartego porozumienia z ZSRR, tabor elektryczny, elementy trakcji elektrycznej i urządzeń przesyłowo – zasilających zostały zdemontowane i przekazane na wschód. Pomimo że ruch, prowadzony tym razem parowozami został przywrócony, to okoliczne linie powoli podupadały. O tym co z nich zostało, chciałem przekonać się naocznie. Niestety napięty plan wycieczki uniemożliwił dokładniejszą penetrację okolicy, w związku z czym ograniczyłem się do fragmentów trzech linii: nr 311 –Jelenia Góra – Harrachow, oraz nr 308 –Kamienna Góra – Jelenia Góra, z odgałęzieniem nr 340 –Mysłakowice – Karpacz.
Linia nr 311 – Jelenia Góra – Harrachov wybudowana została w czterech etapach. W 1891 oddano odcinek Jelenia Góra – Jelenia Góra Cieplice, a następnie Jelenia Góra Cieplice –Piechowice, natomiast w roku 1902 linia została rozbudowana o dwa następne odcinki: Piechowice – Szklarska Poręba Górna, przedłużony w tym samym roku do Harrachov. W 1923 roku nastąpiła elektryfikacja całej linii (zasilanie 15kV 16 2/3 Hz), jednak sieć trakcyjna wraz z wyposażeniem została zdemontowana w 1945 roku i wywieziona do ZSRR. Odcinek Czerwony Potok – Harrachov został zamknięty dla ruchu towarowego jeszcze przed rokiem 1960, zaś w ciągu dwóch nastepnych lat zamknięto odcinek Szklarska Poręba Górna – Szklarska Poręba Huta dla ruchu towarowego i wkrótce dla pasażerskiego. W 1987 powtórnie zelektryfikowano cały czynny odcinek linii od Jeleniej Góry do Szklarskiej Poręby Górnej i czynny jest on do dziś. Jak widać na zdjęciach, wiele obiektów na linii jest w nienajgorszym, a nawet niezłym stanie, no, może pomijając wszechobecne graffiti.
Szynobus SA134-007 do Zielonej Góry
-Jelenia Góra
Kuszetka
-Jelenia Góra
Parada stonek
-Jelenia Góra
Nietypowy rozjazd -już nie używany
-Jelenia Góra
EP07-1038
-Jelenia Góra
Perony i budynek stacji
-Jelenia Góra
Budynek stacji
-Jelenia Góra Cieplice
Nastawnia
-Jelenia Góra Cieplice
Widok ogólny na zabudowania dworcowe
-Jelenia Góra Cieplice
Budynek stacji
-Jelenia Góra Sobieszów
Perony -widok w kierunku Jeleniej G.
-Jelenia Góra Sobieszów
Widok ogólny na zabudowania dworcowe
-Jelenia Góra Sobieszów
Widok ogólny stacji w kierunku Harrachov
-Szklarska Poręba Górna
Skład pospieszny czeka na odjazd do Warszawy
-Szklarska Poręba Górna
EP07-1006 nietypowa modernizacja "siódemki"
-Szklarska Poręba Górna
Wagon sypialny
-Szklarska Poręba Górna
Podbijarka do torów
-Szklarska Poręba Górna
Dźwig kolejowy
-Szklarska Poręba Górna
Budynek stacji
-Szklarska Poręba Średnia
Peron -widok w kierunku Jeleniej Góry
-Szklarska Poręba Średnia
Kamienny przepust
-Szklarska Poręba Średnia
Mniej szczęścia miała linia nr 308 Kamienna Góra – Jelenia Góra. W 1882 oddano odcinek Kowary - Jelenia Góra, a w 1905 r. Kowary - Kamienna Góra. W 1932 dokonano elektryfikacji, zlikwidowanej w 1945 r. W roku 1986 odcinek Kamienna Góra – Mysłakowice zamknięto dla ruchu pasażerskiego, fragment zaś z Kamiennej Góry do Kowar stał się nieprzejezdny (pomiędzy Pisarzowicami i Ogorzelcem zlikwidowano torowisko –jak można się dowiedzieć ze źródeł, rolnicy zaorali tory, sic!). W 2000r. odcinek Mysłakowice – Jelenia Góra zamknięto dla ruchu pasażerskiego, zaś w 2007 dla towarowego. Odcinek Ogorzelec – Mysłakowice zamknięto dla ruchu towarowego przed rokiem 2005, zaś Kowary – Kostrzyca był w tym czasie już nieprzejezdny. Jak widać na zdjęciach, obecny stan infrastruktury robi przygnębiające wrażenie. Opuszczone i zdewastowane stacje, zarośnięte perony, połamane semafory. Straszą puste oczodoły powybijanych szyb i graffiti na murach. Tu i ówdzie walają się butelki pozostawione przez lokalsów. Żałuję, że nie udało mi się odwiedzić wszystkich stacji i udokumentować ich póki jeszcze istnieją po nich ślady. Nie udało mi się także dotrzeć do tunelu przebitego przez Przełęcz Kowarską, pomiędzy Kowarami i Ogorzelcem. Tutaj zawinił deszcz i moje lenistwo.
Pozostałości po budynku dworca
-Kowary
Widok ogólny stacji
-Kowary
Połamane semafoty wyjazdowe w kierunku Mysłakowic
-Kowary
Stan dzisiejszy budynku stacji
-Mysłakowice
Pozostałości po wiacie nad tunelem dla podróżnych
-Mysłakowice
Głowica wyjazdowa w kierunku Kowar i Karpacza
-Mysłakowice
Budynek dworca tu nadal coś jeździ
-Kamienna Góra
Perony -widok w Kierunku Kowar
-Kamienna Góra
Widok ogólny w kierunku Wałbrzycha
-Kamienna Góra
Nie mniej okrutnie, jak z linią kowarską, los obszedł się z odgałęzieniem Mysłakowice – Karpacz, czyli linią nr 340. Oddano ją do użytku w roku 1895, zelektryfikowano w 1934, trakcję elektryczną zlikwidowano, podobnie jak na pozostałych liniach, w roku 1945 r. (wywóz infrastruktury i wyposażenia do zaprzyjaźnionego ZSRR). Ruch pasażerski zawieszono w roku 2000, zaś w ciągu niespełna czterech lat linia była nieprzejezdna (min. rozkradziono część torowiska). Obecnie dworzec w Karpaczu jest w stanie kompletnej ruiny, zaś na jego terenie trwa budowa. Niestety tablica informacyjna jest umieszczona daleko od ulicy i w dodatku nieczytelna, tak więc nie udało mi się ustalić, jaka inwestycja jest tam obecnie prowadzona i jaki los przeznaczony jest budynkowi dworca.
Resztki po budynku dworca
-Karpacz
Widok ogólny stacji
-Karpacz
Tylko taki tabor pozostał na stacji...
-Karpacz
Ten semafor już nie pokaże wolnej drogi...
-Karpacz
Wracając z nieco przedłużonej majówki odwiedziłem jeszcze skansen w Jaworzynie Śląskiej. Ilość zgromadzonego tam taboru jest rzeczywiście imponująca, jednak wyraźnie widać, że brak funduszy znacznie utrudnia opiekę nad zabytkami. Wiele z bezcennych eksponatów rdzewieje bez właściwej (czytaj jakiejkolwiek) konserwacji i wkrótce może zwyczajnie się rozsypać. Mimo wszystko, dobrze że istnieją takie miejsca, gdzie można poczuć magię starej kolei.
WS64F4-459...
-Jaworzyna Śląska
...czeka na odjazd
-Jaworzyna Śląska
Widok ogólny stacji
-Jaworzyna Śląska
ET22-919
-Jaworzyna Śląska
Kultowa wieża ciśnień i nastawnia
-Jaworzyna Śląska
Głowica wyjazdowa, w kierunku Wrocławia
-Jaworzyna Śląska
Wachlarz parowozów
-Jaworzyna Śląska -skansen
Px48-175 bez tendra
-Jaworzyna Śląska -skansen
OKi2-27
-Jaworzyna Śląska -skansen
OKl2-6
-Jaworzyna Śląska -skansen
TKi3-26
-Jaworzyna Śląska -skansen
TKt48-67
-Jaworzyna Śląska -skansen
EU04-24
-Jaworzyna Śląska -skansen
SN61-?
-Jaworzyna Śląska -skansen
ST43-02
-Jaworzyna Śląska -skansen
Wagony Bi
-Jaworzyna Śląska -skansen
Wagon bagażowy
-Jaworzyna Śląska -skansen
Pług odśnieżny
-Jaworzyna Śląska -skansen
OKl2-6, Ty2-1169, OKi2-27
-Jaworzyna Śląska -skansen
Ty45-20
-Jaworzyna Śląska -skansen
Ty2-81
-Jaworzyna Śląska -skansen
Źródła:
Opisując historię kolei w Kotlinie Jeleniogórskiej oparłem się na informacjach znalezionych na stronach:
Kolejowe Karkonosze i Ogólnopolska baza kolejowa,
oraz w instrukcji D – 29 (Wykaz linii, łącznic i torów łaczących, wydany przez Dyrekcję Generalną PKP).
Urodziny:
